Ιερά Μητρόπολις Πισιδίας

Ο ΠΑΠΑ-ΙΩΑΚΕΙΜ ΠΕΣΜΑΤΖΟΓΛΟΥ

Ὁ Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου, τελευταῖος
ἱερέας τῆς Σπάρτης (Ἁρχεῖο Β. Ἠ. Βογιατζόγλου).

Ὁ Παπα-Ἰωακείμ χρημάτισε Ἱερέας στή Σπάρτη, Πρωτοπρεσβύτερος καί Ἀρχιερατικός Ἐπίτροπος. Σημαίνουσα προσωπικότητα, ἱστορικῆς πλέον σημασίας γιά τόν Ἑλληνισμό τῆς Μικρασίας, τοῦ ὁποίου ὁ ρόλος ὑπῆρξε, πλήν τοῦ ἱερατικοῦ, καί ἐθνικός.

Μετά τήν ἐξορία τοῦ ἀνδρικοῦ πληθυσμοῦ τῆς Σπάρτης (1921), παρέμεινε ἀπό τούς ἐλάχιστους (4 ἤ 5) γιά νά τελεῖ τίς ἱεροπραξίες ἐκεῖ, καί στό διάστημα αὐτό ἀνέπτυξε μιά καταπληκτική ποιμαντική, κοινωνική καί ἐθνική δραστηριότητα, σώζοντας πολλές φορές ἀπό τήν ἐκτέλεση συμπατριῶτες του.

Στίς 8 Ὀκτωβρίου τοῦ 1922 ἀνακοινώνεται ἐπίσημα ἡ διαταγή τοῦ Νουρεττίν Πασσᾶ γιά τήν ἐκδίωξη ὅλων τῶν Ἑλλήνων ἀπό τήν Τουρκία. Στή Σπάρτη τῆς Πισιδίας ἡ διαταγή αὐτή κοινοποιεῖται μέσω τοῦ Ἀρχιερατικοῦ Ἐπιτρόπου Παπα-Ἰωακείμ. Σύμφωνα μέ τή διαταγή θά ἔπρεπε ὅλοι οἱ Ἕλληνες τῆς Πισιδίας νά φύγουν μέσω Σμύρνης.

Ὁ σεβάσμιος γέροντας ἀμέσως ἀντιλαμβάνεται τό τί περίμενε τούς Ἕλληνες στή φυγή τους μέσω Σμύρνης. Ἡ πορεία αὐτή μέσα ἀπό τό χῶρο, πού λίγο πρίν προέλασε νικηφόρα ὁ Ἑλληνικός στρατός καί ὅπου ποταμοί αἵματος Τουρκικοῦ ἦταν πρόσφατα χυμένο, θά ἦταν καθαρή σφαγή. Ἀμέσως κοινητοποιεῖ ὅλες τίς γνωριμίες του, ἐπιστρατεύοντας καί τό τελευταῖο ἴχνος τῆς ἐπιρροῆς πού ἀσκοῦσε στούς Τούρκους ἰθύνοντες καί μέ διπλωματικότητα καί παρακλήσεις κατορθώνει νά τροποποιήσει τή διαταγή, πετυχαίνοντας τή διαδρομή μέσω Ἀττάλειας. Αὐτή εἶναι ἴσως ἡ σπουδαιότερη ὑπηρεσία πού πρόσφερε στήν πατρίδα του ὁ ἀείμνηστος ἱερέας.

Ἔτσι στίς 14 Ὀκτώβρη τοῦ 1922 ἀρχίζει ἡ μεγάλη πορεία τῆς προσφυγιᾶς. Ὁ πληθυσμός τῆς Σπάρτης (4000 γυναικόπαιδα περίπου εἶχαν ἀπομείνει), μέ ἐπί κεφαλῆς τόν Παπαϊωακείμ, μέ τήν πίστη του βαθειά ἀπό αἰῶνες παραδομένη στό Θεό καί μέ τόν πόθο τῆς Ἑλληνικῆς πατρίδας, ξεκινάει πεζός γιά τήν Ἀττάλεια. Δεκαπέντε ἅμαξες μέ Τούρκους ἁμαξηλάτες ἀπό τό Ἀφιόν Καραχισάρ συνοδεύουν τή φάλαγγα, μεταφέροντας τά ἐλάχιστα πράγματα, πού μπόρεσαν νά πάρουν μαζύ τους καί κυρίως τίς ἀνήμπορες γυναῖκες καί τά παιδιά. Ἑκατό χιλιόμετρα ὡς τήν Ἀττάλεια, μέσα ἀπό τό στενό πέρασμα στίς χαράδρες τοῦ Τσιμπούκ Μπογάζ, μέ τόν κίνδυνο τῶν ληστῶν πού παραμόνευαν σέ κάθε πέρασμα καί τήν ἔχθρα πού πλανιόταν διάχυτη στά μέρη πού περνᾶνε. Ἕνα ἀπόσπασμα Τούρκων χωροφυλάκων μέ ἀξιωματικό ἐπικεφαλῆς συνοδεύει τό πλῆθος τῶν προσφύγων.

Στό δρόμο θά προστεθοῦν κι ἄλλα γυναικόπαιδα ἀπό τό Μπουρντούρ (600 περίπου) τήν Πάρλα, τό Οὐλούμπορλου. Ἑφτά χιλιάδες Ἕλληνες Πισίδες συγκεντρώθηκαν τελικά στήν Ἀττάλεια, περιμένοντας πλοῖα νά τούς παραλάβουν. Ἀλλά στό λιμάνι τίποτα τέτοιο δέν φαίνεται. Ὁ Παπαϊωακείμ ἐκλιπαρεῖ τόν Τοῦρκο διοικητή νά ἐπιτρέψει στούς πρόσφυγες, νά παραμένουν στά ἄδεια πιά σπίτια τῶν Ἀτταλιωτῶν χριστιανῶν, πού εἶχαν ἤδη φύγει γιά τήν Ἑλλάδα. Ὁ φιλοχριστιανός καί δίκαιος διοικητής, ὄχι μόνο τό ἐπιτρέπει, ἀλλά παράλληλα συμβουλεύει τόν σεβάσμιο γέροντα, νά τηλεγραφήσει στήν Ἑλλάδα νά σταλοῦν πλοῖα.

Πράγματι ὁ παπᾶς τηλεγραφεῖ στόν Γεώργιο Μαλλίδη, ἐγκατεστημένο ἀπό χρόνια στή Ρόδο, κι αὐτός μέ τή σειρά του στό Ὑπουργεῖο Προνοίας, στήν Ἀθήνα. Ἡ ἀνταπόκριση ὑπῆρξε ἄμεση. Στίς 4 Νοέμβρη τοῦ 1922 τρία μεγάλα ἐπιβατηγά, χωρίς σημαία, μέ ἐπικεφαλῆς Ἀμερικανικό ἀντιτορπιλλικό μπαίνουν στό λιμάνι τῆς Ἀττάλειας. Τελευταῖος ἐπιβιβάζεται ὁ Παπαϊωακείμ.

Στήν Ἑλλάδα ὁ Παπα-Ἰωακείμ ἐγκαταστάθηκε μαζί μέ τό ποίμνιό του στήν περιοχή «Ποδαράδες». Τήν 27 Ἰουνίου 1923 παρουσία τοῦ Πρωθυπουργοῦ Στυλ. Γονατᾶ καί ἄλλων ἐπισήμων ἔγινε ὁ Ἁγιασμός θεμελιώσεως τοῦ προσφυγικοῦ οἰκισμοῦ, ὅπου μέ τόν καιρό ἀναπτύχθηκε ἡ σημερινή Νέα Ἰωνία. Τόν Ἁγιασμό τέλεσε ὁ Παπα-Ἰωακείμ.

Πρῶτο μέλημα τοῦ καλοῦ ποιμένα Παπα-Ἰωακείμ ἦταν ἡ κατασκευή ξύλινης Ἐκκλησίας γιά τίς λειτουργικές ἀνάγκες τῶν πιστῶν. Τό 1926 μετά ἀπό πολλές ἐνέργειες τοῦ ἰδίου καθώς καί τοῦ Ἐπισκόπου Πατάρων Μελετίου, ὁ ὁποῖος κατώρθωσε νά φθάσει τό 1924 στήν Ἑλλάδα ἀπό τόν τόπο τῆς ἐξορίας του, θεμελιώθηκε ὁ πρῶτος Ἱερός Ναός Ἁγίων Ἀναργύρων στήν Νέα Ἰωνία καί τό 1928 μέ τήν παρουσία τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου ἔγιναν τά Ἐγκαίνια.

Τήν 11^η Νοεμβρίου 1968 σέ ἐπίσημη ἐκδήλωση τοῦ «Οἴκου Σπάρτης» ἔγινε ἡ παρουσίαση τοῦ ἱστορικοῦ βιβλίου τοῦ Παπα-Ἰωακείμ «ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΟΥ ΣΠΑΡΤΗ Μ. ΑΣΙΑΣ».

Ὁ ἀείμνηστος «Μωϋσῆς τῶν Σπαρταλήδων», ὅπως ὀνομάσθηκε, ἐργάσθηκε μέ ἀφοσίωση γιά τό καλό τοῦ ποιμνίου του μέχρι τῆς ἐκδημίας του, τό ἔτος 1965. Τό σκήνωμά του ἐνταφιάστηκε πίσω ἀπό τό Ἅγιο Βῆμα τοῦ Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἀναργύρων Ν. Ἰωνίας, ὅπου βρίσκεται μέχρι σήμερα ὁ μαρμάρινος τάφος του.