Ιερά Μητρόπολις Πισιδίας

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΝΑΩΝ

ΕΡΩΤΗΣΗ : Ποιὸ εἶναι τὸ μοναδικὸ χαρακτηριστικὸ στὴν ἀρχιτεκτονικὴ τῶν Ὀρθοδόξων ναῶν καὶ τί συμβολίζει;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Ἀρχικὰ οἱ χριστιανικοὶ ναοὶ ἦσαν ἁπλὰ κτίσματα, ἐπιμήκη, τύπου «Βασιλικῆς», ὅπως ὀνομάζονται. Κατὰ τοὺς Βυζαντινοὺς χρόνους ἄρχισε νὰ προστίθεται στὴ στέγη τῆς Βασιλικῆς ὁ τροῦλος. Ἀργότερα ὁ ναὸς παίρνει μορφὴ σταυροῦ καὶ στὸ κέντρο καλύπτεται μὲ τροῦλον. Εἶναι ὁ λεγόμενος βυζαντινὸς σταυροειδὴς ναὸς μετὰ τρούλου. Κυρίως ἀπὸ τὸν 6ον αἰώνα, μετὰ τὸ κτίσιμο τοῦ περίλαμπρου ναοῦ τῆς Ἁγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως, ὁ τροῦλος καθιερώνεται στοὺς περισσότερους ναοὺς τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἔτσι ὁ τροῦλος γίνεται τὸ χαρακτηριστικὸ γνώρισμα τοῦ Ὀρθοδόξου ναοῦ.

Στὸ ἐσωτερικό τοῦ τρούλου καθιερώθηκε νὰ ἁγιογραφεῖται ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς ὡς Παντοκράτωρ. Ὁ θόλος τοῦ τρούλου πλέον συμβολίζει τὸν οὐρανόν. Ἔτσι ὁ πιστὸς ποὺ εἰσέρχεται στὸν Ὀρθόδοξο ναὸν αἰσθάνεται τὸν Κύριον νὰ βρίσκεται κοντά του καὶ τὸν οὐρανὸ νὰ ἑνώνεται μὲ τὴν γῆ κατὰ τὴν ὥρα τῆς Θείας Λειτουργίας.

Στὴ Δυτικὴ Ἐκκλησία διαμορφώθηκε ἕνα διαφορετικὸ εἶδος ἀρχιτεκτονικῆς. Τὰ τόξα στὶς πόρτες, παράθυρα καὶ παντοῦ σπάζουν στὴν κορυφή, ποὺ συμβολίζουν τὴν προσπάθεια τοῦ πιστοῦ νὰ ὑψωθεῖ στὸν οὐρανό. Αὐτὴ τὴν ἔννοια ἔχουν καὶ τὰ πανύψηλα καμπαναριὰ καὶ τά τόξα στὴν στέγη τῶν ναῶν ποὺ ὑψώνονται στὸν οὐρανό.

Ἕνας ὕμνος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας λέγει: «Ὅταν βρισκόμαστε στὸν ναὸν αἰσθανόμαστε ὅτι στὸν οὐρανὸ στεκόμαστε». Καὶ εἶναι γεγονός. Ἀπὸ πάνω ὑψώνεται ὁ τροῦλος μὲ τὸν Κύριο, ποὺ ἔχει στραμμένα τὰ μάτια Του στοὺς πιστούς. Στὴν κόγχη τοῦ Ἁγίου Βήματος τοῦ ναοῦ, μεταξὺ τρούλου-οὐρανοῦ καὶ γῆς ὑπάρχει ἡ εἰκόνα τῆς ἐνσαρκώσεως τοῦ Κυρίου (ἡ Θεοτόκος Μητέρα μὲ τὸν Υἱὸν της Ἰησοῦ). Αὐτὸ συμβολίζει τὴν ἑνότητα τοῦ οὐρανοῦ μὲ τὴ γῆ, ἀπὸ τὴν ἡμέρα ποὺ ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ γεννήθηκε ὡς ἄνθρωπος.

Βεβαίως ὑπάρχουν κι ἄλλοι ἀρχιτεκτονικοὶ τύποι Ὀρθοδόξων ναῶν, ἀλλὰ ὁ πλέον ἀντιπροσωπευτικὸς τύπος εἶναι μὲ τροῦλο.