Ιερά Μητρόπολις Πισιδίας

Εἰς τήν Ἀντιόχειαν τῆς Πισιδίας ἔζων ἀρκετός ἀριθμός ἰουδαίων, πού εἶχον τήν συναγωγήν των. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος, μαζύ μέ τόν Βαρνάβαν, ἐπεσκέφθη τήν πόλιν αὐτήν δύο φοράς κατά τήν Α΄ ἀποστολικήν του περιοδείαν (44 – 45 μ.Χ.). Ἐκήρυξε τόν λόγον ἐκεῖ καί ἵδρυσε τήν χριστιανικήν Ἐκκλησίαν, ἀποτελεσθεῖσαν ἀπό τούς ἰουδαίους καί τούς ἐθνικούς, τήν ὁποίαν καί διωργάνωσε καταλλήλως. Καί κατά τάς δύο ἄλλας ἀποστολικάς περιοδείας του (Β΄ τέλη 48-ἀρχαί 52, Γ΄ ἄνοιξις 52-ἄνοιξις 57), ὅτε διῆλθεν ἀπό τήν Φρυγίαν καί τήν Γαλατίαν, ἵσως νά ἐπέρασε καί ἀπό τήν Ἀντιόχειαν τῆς Πισιδίας (Πρ. 13, 14 -51. 14,21. 16,6. 18/23). 

Ἀργότερον ἡ πρωτεύουσα αὕτη τῆς Πισιδίας ἀνυψώθη εἰς μητρόπολιν, μέ ἐπισκοπάς ἐξαρτωμένας ἀπό αὐτήν. Ὁ πρῶτος μνημονευόμενος ἐπίσκοπός της ὑπῆρξεν ὁ Εὔδοξος ἐπί Μαξιμιανοῦ (285-305).

Ἀπό τά ὡς ἄνω τακτικά¹ φαίνεται ὅτι ἀρχικά ὁ μητροπολίτης τῆς ἐπαρχίας Πισιδίας ἐκαλεῖτο Ἀντιοχείας, τό δέ ΙΔ΄ αἰῶνα ἀρχίζει νά ὀνομάζεται Πισιδίας, μέ ἐναλλαγάς καί ὡς Ἀντιοχείας, ἀλλ΄ἔκτοτε καί μέχρι τῆς σήμερον γνωρίζεται ὡς Πισιδίας. 

Αἰῶνες Θρόνος

Ζ΄ (7^ος) 24^ος

ΙΣΤ΄ (16^ος) 18^ος Κρατεῖ αὐτήν τήν θέσιν μέχρι τοῦ 1923 

Ἐπισκοπαί Ἀριθμός

Ζ΄ (7^ος) 18

Η΄- Θ΄ (8^ος -9^ος ) 21 – 19

Ι΄- ΙΓ΄(10^ος – 13^ος) 31. Μετά ταῦτα τελικῶς ἐκλείπουν² 

Αὐτήν τήν εἰκόνα παρουσιάζει ἡ μητρόπολις Πισιδίας μέχρι τῆς ἀλώσεως τῆς ΚΠόλεως κατά τό 1453. Θά πρέπει νά λεχθῆ ὅτι κατά τήν περίοδον τῆς ὀθωμανικῆς κυριαρχίας, πρό καί μετά τό 1453, δέν ἔχομεν πολλάς πληροφορίας διά τήν ἐκκλησιαστικήν διοίκησιν/διοργάνωσιν τῶν ἐπαρχιῶν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Πάντως φαίνεται ὅτι ἡ μητρόπολις Πισιδίας ἐσυνέχιζε νά ὑφίσταται καί εἰς τόν ἐπισκοπικόν της κατάλογον νά ἀναγράφωνται τά ὀνόματα τῶν κατόχων τῆς ἕδρας μέχρι τοῦ 1923, ὅπως καί μετέπειτα. 

Μέ τήν ἐνωρίς ἔκλειψιν τῆς Ἀντιοχείας, ἕδρας τῆς μητροπόλεως, ἡ ἕδρα μεταφέρεται ἀπό τήν Ἀντιόχειαν τῆς Πισιδίας εἰς τήν Σπάρτην, ἀπό δέ τοῦ 1661 ὡς τοιαύτη χρησιμοποιεῖται καί ἡ Ἀττάλεια. Ὁ Πισιδίας ἐξηκολούθει νά διαμένῃ τόν χειμῶνα μέν εἰς τήν Σπάρτην τῆς Πισιδίας τό δέ θέρος εἰς τήν Ἀττάλειαν τῆς Παμφυλίας. 

Κατά τόν Πέργης Εὐάγγελον, καί ἐπί τῇ βάσει γραπτῶν πληροφοριῶν τοῦ ἔτους 1661, λόγῳ ἐπιδόσεως, ἀπό τοῦ 1575 αἱ τρεῖς ἐρημωθεῖσαι ἐπαρχίαι : τῶν Μύρων, τῆς Σίδης καί τῆς Ἀτταλείας ἐδόθησαν εἰς τόν μητροπολίτην Πισιδίας, ὁ ὁποῖος ἤρχισε νά ἐμφανίζεται ἔκτοτε ὡς «ὑπέρτιμος καί ἔξαρχος Σίδης, Μυρέων καί Ἀτταλείας» μέχρι τοῦ 1923, ἐνῷ μετά ταῦτα μόνον ὡς «Σίδης καί Ἀτταλείας». 

Εἰς τούς στατιστικούς πίνακας τῶν ἱ. Μητροπόλεων τῶν ὑπαγομένων εἰς τό κλῖμα τοῦ οἰκουμενικοῦ θρόνου τοῦ Ἡμερολογίου τοῦ ἔτους 1907 (σ. 102 -103) βλέπομεν : 

Μητροπόλεις : 18. Μητρόπολις Πισιδίας

Ἕδρα Ἐπαρχίας : Σπάρτη καί Ἀττάλεια

Ἐκκλησίαι : 13

Ἁγιάσματα : 1

Ἱερεῖς : 8

Σχολεῖα : 23

Διδάσκαλοι : 38

Διδασκάλισσαι : 20

Μαθηταί : 2.204

Μαθήτριαι : 758

Ἐν ὅλῳ : 2.962 

Ἀπό τόν συνολικόν ἀριθμόν τῶν μαθητῶν, δυνάμεθα ἵσως νά ὑποθέσωμεν ὅτι οἱ ὀρθόδοξοι πιστοί τῆς ἱερᾶς μητροπόλεως Πισιδίας μέχρι τοῦ Κ΄ αἰῶνος ἔφθανον τάς 15.000 – 20.000 ψυχάς. Κατά τό περιοδικόν «Ξενοφάνης» (Σεπτέμβριος 1906) οὗτοι ἦσαν 37.998, παρά τῷ Σταματίῳ Ἀντωνοπούλῳ (σ. 14). 

Κατά τόν Γεώργιον Κλ. Σκαλιέρην, γράφοντα τό 1922 (σ. 283), «ια΄). Ἡ Ἐπαρχία Πισιδίας, ἧς ὁ Μητροπολίτης τιτλοφορεῖται Ὑπέρτιμος καί Ἔξαρχος Σίδης, Μυρέων καί Ἀτταλείας, περιλαμβάνει ἐκ τοῦ Βιλαετίου Ἰκονίου τάς Διοικήσεις Βάριδος, Σπάρτης (Ἰσπάρτα, Χαμήδ), Πολυδωρίου (Μπουλδούρ), Ἀτταλείας (Τεκέ ἤ Ἀττάλεια) καί ἐκ τοῦ Βιλαετίου Σμύρνης τάς Ὑποδιοικήσεις Τελμησσοῦ, Μάκρης, (Μέγρι), Ἡρακλείας (Κιοτζεΐζ), Φύσκου, Μαρμαρᾶ (Μερμερίς) τῆς Διοικήσεως Μύνδου (Μεντές). Ὁ Μητροπολίτης τῆς Ἐπαρχίας ταύτης, ἀσκούσης δικαιοδοσίαν ἐπί 40 πόλεων, κωμοπόλεων, κωμῶν καί χωρίων, ἑδρεύει ἐκ περιτροπῆς ἐν Ἀτταλείᾳ καί ἐν Σπάρτῃ».